NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC KHÁNH HÒA
Bài viết: GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TRONG THỜI ĐẠI CÔNG NGHỆ SỐ TẠI KHÁNH HÒA
Tóm tắt bài viết
Việt Nam đang đẩy mạnh triển khai Chiến lược tài chính toàn diện theo Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 22/01/2020 của Thủ tướng Chính phủ; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang song phương vừa đẩy mạnh các hoạt động truyền thông để phổ biến kiến thức về tài chính cho người dân, đặc biệt là người ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa...vừa nỗ lực tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy ngân hàng công nghệ số, đồng thời tạo lập hàng lang bảo vệ người tiêu dùng thông qua việc thiết lập các quy định buộc các tổ chức cung cấp dịch vụ phải tuân thủ như minh bạch về thông tin, cơ chế giải quyết khiếu nại...Bài viết giới thiệu về mối quan hệ tương hỗ giữa giáo dục tài chính toàn dân và Chiến lược tài chính toàn diện, kinh nghiệm thực tiễn của các nước trên thế giới khi triển khai giáo dục tài chính toàn diện, một số kết quả ban đầu của giáo dục tài chính và đưa ra một số giải pháp nhằm đẩy mạnh giáo dục tài chính trên địa bàn tỉnh trong nỗ lực triển khai Chiến lược tài chính toàn diện của NHNN Việt Nam và UBND tỉnh Khánh Hòa.• Từ khóa: giáo dục tài chính, giải pháp, Khánh Hòa• Hàm ý chính sách: Bài viết nhằm tìm ra giải pháp đẩy mạnh giáo dục tài chính trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.
Nội dung bài viết
Hầu hết các cuộc điều tra về tài chính ngân hàng trên toàn thế giới cho thấy một phần dân số chưa có đủ kiến thức, thậm chí là kiến thức cơ bản, để hiểu về sản phẩm tài chính và rủi ro liên quan các sản phẩm tài chính. Một bộ phận lớn các cá nhân không biết lập kế hoạch ngân sách cho tương lai và không thực hiện hiệu quả quyết định quản lý tài chính của mình (OECD, 2013). Thiếu kiến thức và hiểu biết về các loại sản phẩm/dịch vụ tài chính hiện có cũng như các yêu cầu cần thiết để sử dụng các sản phẩm/dịch vụ đó đã khiến người dân thiếu sự tự tin, ngại tiếp cận và thái độ không tin tưởng đối với sản phẩm/dịch vụ trên thị trường tài chính chính thức. Điều này tạo rào cản lớn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính trên thị trường chính thức, gia tăng số lượng người không tiếp cận sản phẩm ngân hàng, thúc đẩy sự xuất hiện của các sản phẩm/dịch vụ tài chính phi chính thức (thị trường chợ đen), cản trở sự cải thiện tài chính toàn diện trong mỗi quốc gia. Vì vậy, đòi hỏi các quốc gia phải có cách thức tăng cường hiểu biết về tài chính thông qua giáo dục, tăng cường đào tạo kỹ năng và năng lực tài chính cho người dân để họ có thể tiếp cận và sử dụng có trách nhiệm các dịch vụ tài chính, quản lý tốt hơn tình hình tài chính.
I. VAI TRÒ CỦA GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN
Theo OECD (2005), giáo dục tài chính được hiểu là "một quá trình trong đó người tiêu dùng/nhà đầu tư cải thiện sự hiểu biết về các sản phẩm tài chính, các khái niệm và rủi ro tài chính, dựa trên những thông tin, hướng dẫn và tư vấn khác mà phát triển các kỹ năng, sự tự tin để nhận biết các rủi ro cũng như cơ hội tài chính, từ đó đưa ra các quyết định trên cơ sở đầy đủ thông tin, hoặc biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ, và hành động một cách hiệu quả nhằm cải thiện tình trạng tài chính của mình"
1. Sự cần thiết của giáo dục tài chính toàn diện
Bảo vệ người tiêu dùng tài chính và giáo dục tài chính có mối quan hệ tương hỗ, đều là nhân tố quan trọng đối với việc thúc đẩy tài chính toàn diện ở nhiều quốc gia. Thực tế triển khai trên nhiều quốc gia cho thấy giáo dục tài chính thành công sẽ tăng cường hiểu biết tài chính của người dân, giúp người dân: (i) tự tin tìm hiểu về các sản phẩm/dịch vụ tài chính chính thức sẵn có để lựa chọn sản phẩm/dịch vụ phù hợp với nhu cầu; (ii) hiểu và thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bản thân trong các giao dịch tài chính; (iii) bảo vệ bản thân trước các hoạt động lừa đảo và chủ động tố giác đến cấp có thẩm quyền. Điều này sẽ thúc đẩy minh bạch hóa thông tin, giúp cơ quan quản lý nhìn được các lỗ hổng trên thị trường, hoàn thiện hơn nữa những quy định bảo vệ người tiêu dùng tài chính và đưa ra các quy định giám sát phù hợp hơn đối với thị trường tài chính nói chung và mỗi định chế tài chính nói riêng.
Giáo dục tài chính có thể cung cấp những kiến thức cần thiết về sản phẩm/dịch vụ tài chính chính thức cho người dân, tạo niềm tin và sự tự tin để chủ động tiếp cận đến các sản phẩm, dịch vụ sẵn có trên thị trường chính thức, hạn chế sự mở rộng của thị trường tài chính phi chính thức, trực tiếp thúc đẩy tài chính toàn diện ở mỗi quốc gia.
Bên cạnh đó, giáo dục tài chính còn hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính và nền kinh tế, tiếp sức cho tài chính toàn diện thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của quốc gia. Cụ thể, khi được tăng cường hiểu biết tài chính, người tiêu dùng tài chính có khả năng so sánh và đánh giá chất lượng các loại hình sản phẩm tài chính khác nhau để lựa chọn ra sản phẩm phù hợp nhất với tình hình tài chính bản thân. Điều này đòi hỏi các tổ chức tài chính phải không ngừng cải tiến và sáng tạo các sản phẩm dịch vụ tài chính để đáp ứng các nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng tài chính, khiến thị trường tài chính không ngừng cạnh tranh, nâng cao chất lượng sản phẩm, thúc đẩy thị trường tài chính phát triển và hoàn thiện hơn.
Giáo dục tài chính sẽ giúp cá nhân/hộ gia đình biết cách tự bảo vệ mình, biết phát hiện và thông báo cho cơ quan quản lý những sai phạm của các tổ chức trung gian tài chính. Điều này sẽ hỗ trợ hoạt động giám sát được dễ dàng hơn, giảm nhẹ nguồn lực của Nhà nước vào việc giám sát, kiểm tra và xử lý sai phạm, và trên hết là tạo một môi trường kinh tế - tài chính lành mạnh, bền vững làm cơ sở cho từng cá nhân, doanh nghiệp phát triển, cải thiện kinh tế, rồi từ đó lại tạo ra động lực mới cho thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung, hình thành một vòng tròn phát triển bền vững với những bước tiến mới trong đời sống kinh tế xã hội.
2. Vai trò của truyền thông giáo dục tài chính toàn diện
Truyền thông giáo dục tài chính đóng một vai trò quan trọng để thực hiện Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện. Hiểu một cách đơn giản, truyền thông giáo dục tài chính là giải pháp giúp cung cấp cho người dân, doanh nghiệp các thông tin, kiến thức cần thiết về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng.
Nhờ được truyền thông giáo dục tài chính, nhận thức của công chúng về các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng sẽ thay đổi, từ đó sẽ tác động đến hành vi và cách ứng xử của họ. Người dân sẽ tin tưởng vào các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, tự tin tiếp cận và hạn chế việc tham gia sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng phi chính thức (chẳng hạn như tín dụng đen). Hơn nữa, mỗi cá nhân sẽ biết quản lý ngân sách tốt hơn, gia tăng nguồn lực tiết kiệm trong dân và thúc đẩy các nguồn vốn đầu tư cho xã hội.
Ngoài ra, truyền thông giáo dục tài chính còn góp phần tạo tính kỷ luật cho thị trường, khuyến khích các định chế tài chính cạnh tranh lành mạnh, minh bạch trong việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng và hạn chế các kênh tín dụng phi chính thức.
Truyền thông giáo dục tài chính góp phần không nhỏ trong việc tăng cường khả năng tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, trực tiếp góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, từ đó hỗ trợ sự phát triển hệ thống tài chính và nền kinh tế một cách bền vững.
II. KINH NGHIỆM THẾ GIỚI VỀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN
1. Về giáo dục tài chính toàn diện
Với vai trò trọng yếu của giáo dục tài chính đối với tài chính toàn diện và sự phát triển bền vững của nền kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, các tổ chức quốc tế như OECD và Ngân hàng Thế giới cũng như nhiều quốc gia đã cam kết tăng cường tài chính toàn diện đều nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính. Theo kết quả khảo sát của OECD/INFE (2015) có 59 quốc gia đã, đang xây dựng triển khai thực hiện Chiến lược tài chính cho quốc gia của mình.
Về mặt đối tượng, hầu hết chính phủ các quốc gia này đều xác định toàn dân là đối tượng mục tiêu của chiến lược giáo dục tài chính quốc gia, nhưng bên cạnh đó cũng xác định những nhóm đối tượng ưu tiên cụ thể. Trong 35 nước trả lời khảo sát của OECD/INFE năm 2012, có tới hơn một nửa (52%) cho biết mục tiêu giáo dục tài chính tới toàn dân, 18% cho biết thêm rằng ngoài mục tiêu toàn dân, họ cũng tập trung một số nhóm đối tượng nhất định. Thế hệ trẻ (thanh thiếu niên) thường là nhóm đối tượng ưu tiên của đa số các quốc gia thực thi Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện, tiếp đó là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương (tùy thuộc vào hoàn cảnh từng quốc gia). Dù vậy, một đặc điểm chung trong chiến lược giáo dục tài chính của các quốc gia này là đều dựa trên các nhóm đối tượng mục tiêu để đưa ra các giải pháp cũng như nội dung giáo dục tài chính phù hợp. Ví dụ như chương trình giáo dục tài chính ở mọi cấp học (từ cấp 1 cho đến cấp 3, cao đẳng, đại học, trường dạy nghề để hướng tới giới trẻ, chương trình giáo dục tài chính hướng tới phụ nữ (Brazil, Ấn độ, Malaysia, Indonesia, Ả rập Xê út, Thổ Nhĩ Kỳ), các chủ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa ( Brazil, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Ả rập Xê út, Tây Ban Nha), người lao động có thu nhập thấp và người già....Về hình thức chủ trì thực hiện, theo nghiên cứu của OECD, tổ chức đứng ra chủ trì, triển khai thực hiện giáo dục tài chính thường là các cơ quan phụ trách về vấn đề tài chính như Ngân hàng Trung ương hoặc Bộ Tài chính, dù cơ quan chủ trì đóng vai trò quan trọng thế nào thì việc triển khai chiến lược giáo dục tài chính luôn đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan như Bộ Tài chính, Ngân hàng Trung ương, Bộ Giáo dục - Đào tạo, Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Cơ quan Thống kê và Điều tra, Bộ Lao động xã hội, Ủy ban Chứng khoán, Cơ quan bảo hiểm tiền gửi...
2. Về truyền thông giáo dục tài chính
Trên thế giới, trụ cột truyền thông giáo dục tài chính đã và đang được nhiều quốc gia đặc biệt quan tâm để triển khai các Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện, tiêu biểu phải kể tới các nước như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Anh, Singapore, Indonesia, Malaysia, Hàn Quốc…
Về đối tượng mục tiêu, đa số các quốc gia hướng tới đối tượng trong việc truyền thông giáo dục tài chính là toàn dân. Bên cạnh đó, cũng có nhiều quốc gia xác định được những nhóm đối tượng ưu tiên cụ thể như thế hệ trẻ hay nhóm đối tượng dễ bị tổn thương…
Về nội dung truyền thông giáo dục tài chính, các quốc gia trên thế giới thường xoay quanh các chủ đề về tín dụng, ngân hàng, bảo hiểm; lập kế hoạch và quản lý chi tiêu; quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng; đầu tư…
Về hình thức truyền thông giáo dục tài chính, các nước thường áp dụng một số hình thức truyền thông giáo dục tài chính phổ biến là: xây dựng các trang web cung cấp thông tin về giáo dục tài chính, phát hành sách, phần mềm giáo dục tài chính, sổ tay cảnh báo các thủ đoạn gian lận tài chính, tổ chức các buổi nói chuyện, workshop trao đổi với sinh viên, các cuộc thi cho sinh viên, tuyên truyền qua các bài viết trên báo chí, truyền hình…
Về kinh phí để thực hiện truyền thông giáo dục tài chính, các quốc gia thường có một quỹ riêng của Chính phủ hoặc tập hợp từ nhiều nguồn như nguồn ngân sách Nhà nước hay nguồn từ các cơ quan công quyền (Ngân hàng Trung ương, Bộ Tài chính, các cơ quan lập pháp) hoặc nguồn ủng hộ từ khu vực tư nhân và các khu vực khác…
III. GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TẠI VIỆT NAM
1. Nền tảng cơ bản để triển khai giáo dục tài chính toàn diện
Ngày 22/01/2020 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 149/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược đã đề ra giải pháp về giáo dục tài chính, nâng cao năng lực và kiến thức tài chính (Giải pháp 5) như sau: "Xây dựng và triển khai các biện pháp tổng thể để tăng cường kiến thức, kỹ năng quản lý tài chính, nâng cao hiểu biết về sản phẩm, dịch vụ tài chính của người dân và doanh nghiệp, từ đó tăng khả năng sử dụng, đánh giá lợi ích, rủi ro của các sản phẩm, dịch vụ tài chính do các tổ chức được cấp phép cung ứng để người dân và doanh nghiệp sáng suốt lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ phù hợp với nhu cầu, cụ thể:
(i) Lồng ghép nội dung giáo dục tài chính vào chương trình giáo dục phổ thông quốc gia; (ii) Xây dựng và triển khai các chương trình nhằm cung cấp thông tin cho người dân hiểu rõ về lợi ích, chi phí, rủi ro cùng phương thức quản lý và sử dụng hiệu quả các sản phẩm, dịch vụ tài chính; đồng thời công khai quy trình xử lý khiếu nại, tranh chấp cho tất cả các đối tượng khách hàng sử dụng dịch vụ; (iii) Đẩy mạnh các chương trình truyền thông giáo dục, phổ biến kiến thức tài chính cho mọi người dân và doanh nghiệp; (iv) Nâng cao kỹ năng tài chính, đặc biệt là các công cụ quản trị rủi ro, bảo hiểm, cho thuê tài chính... cho người sản xuất nông nghiệp; (v) Nâng cao năng lực kế toán và quản lý tài chính của các hợp tác xã; (vi) Tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tuyên truyền vận động đoàn viên, hội viên trong việc giáo dục tài chính.
Ngày 24/7/2020, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam ban hành Quyết định số 1309/QĐ-NHNN triển khai trong toàn ngành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.
Ngày 05/3/2021, NHNN Việt Nam ban hành Quyết định số 222/QĐ-BCĐQGTCTD thành lập Tổ thường trực giúp việc Ban chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện. Tháng 4/2021, Tổ thường trực giúp việc Ban Chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện đã tổ chức phiên họp thứ nhất dưới sự chủ trì của Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh. Tại cuộc họp, Phó Thống đốc, yêu cầu các đơn vị đầu mối của NHNN tiếp tục rà soát các nhiệm vụ phân công phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng bộ, ngành, địa phương; yêu cầu các thành viên chủ động tham mưu xây dựng quy trình theo dõi, đánh giá tình hình thực hiện Chiến lược theo định kỳ hàng năm và từng giai đoạn; đề nghị các địa phương đồng hành cùng các bộ, ngành nỗ lực triển khai Chiến lược và chủ động, thường xuyên chia sẻ, trao đổi thông tin với Tổ thường trực và Ban chỉ đạo để có sự phối hợp, hỗ trợ kịp thời.
Một số giải pháp, hoạt động của NHNN nhằm phổ biến và nâng cao nhận thức về tài chính toàn diện cho người dân
Ngày 15/4/2021, NHNN Việt Nam ban hành Quyết định số 654/QĐ-NHNN về ban hành Quy chế phối hợp trong NHNN Việt Nam về triển khai thực hiện thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ. Ngày 20/4/2021, tổ chức Lễ ký kết “Quy chế phối hợp giữa NHNN, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông trong công tác quản lý nhà nước đối với việc thực hiện thí điểm dịch vụ Mobile-Money". Dịch vụ Mobile-Money là dịch vụ mới tại Việt Nam, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc thẩm định, cấp phép, thanh tra, kiểm tra, giám sát để đảm bao an toàn, hiệu quả. Đây là hoạt động nhằm triển khai Quyết định số 316/QĐ-TTg ngày 09/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ; Kết quả thí điểm triển khai dịch vụ Mobile-Money sẽ là cơ sở thực tiễn để cơ quan quản lý có thẩm quyền xem xét, xây dựng và ban hành các quy định pháp lý chính thức cho hoạt động cung ứng dịch vụ tại Việt Nam.
Ngày 11/5/2021, Thống đốc NHNN ký Quyết định số 810/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng được xây dựng, tiếp cận theo hướng đặt người dân, khách hàng ở vị trí trung tâm hướng tới việc phục vụ tốt hơn cho người dân, khách hàng. Theo đó, TCTD được hướng tới mục tiêu “Phát triển các mô hình Ngân hàng số, gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng và thực hiện mục tiêu tài chính toàn diện, phát triển bền vững trên cơ sở thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến trong quản trị điều hành và cung ứng sản phẩm, dịch vụ theo hướng tự động hóa quy trình, tối ưu hóa hoạt động nghiệp vụ”. Với mục tiêu này, hoạt động chuyển đổi số tại TCTD gắn với nhiệm vụ về gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng và cung ứng sản phẩm theo hướng tự động hóa quy trình, tối ưu hóa nghiệp vụ, tạo sự chủ động, linh hoạt cho các TCTD trong quá trình thực hiện.
2. Hoạt động truyền thông giáo dục tài chính toàn diện tại Việt Nam
Trong hoạt động truyền thông giáo dục tài chính toàn diện, NHNN đã chủ động, tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai nhiều hoạt động sáng tạo, ấn tượng. NHNN đã áp dụng giải pháp “4 dễ” trong truyền thông giáo dục tài chính, đó là:
- Dễ hiểu: Các thông điệp truyền thông giáo dục tài chính phải được chắt lọc các nội dung cốt lõi nhất, thể hiện một cách đơn giản nhất, gần gũi nhất, để bất cứ ai nhận được thông điệp đều có thể hiểu được.
- Dễ nhớ: Thông điệp truyền thông tới công chúng phải được chuyển tải một cách ngắn gọn, súc tích, bằng các hình thức sáng tạo, linh hoạt sao cho công chúng dễ nhớ nhất.
- Dễ làm: Các quy trình tiếp cận và sử dụng sản phẩm, dịch vụ, tài chính - ngân hàng phải được hướng dẫn một cách rõ ràng nhất để công chúng có thể dễ dàng vận dụng và làm theo trong thực tế.
- Dễ lan tỏa: Để truyền thông giáo dục tài chính hiệu quả, cần lựa chọn các phương tiện truyền thông có tính lan tỏa cao trong công chúng, có thể sử dụng công cụ 4.0 để tiếp tục lan tỏa sâu rộng các nội dung truyền thông giáo dục tài chính.
Nguyên tắc xuyên suốt được NHNN áp dụng khi triển khai truyền thông giáo dục tài chính là: (i) Bám sát nhiệm vụ trọng tâm của ngành Ngân hàng; (ii) Giải quyết kịp thời các vấn đề dư luận quan tâm; (iii) Các nội dung truyền thông phải được truyền tải đến công chúng dễ hiểu, dễ nhớ, dễ áp dụng. Cụ thể:
- Phối hợp với các cơ quan báo chí để triển khai các chương trình truyền thông giáo dục tài chính
NHNN đã phối hợp với các cơ quan báo chí để truyền thông giáo dục tài chính qua các bài viết, phóng sự, xây dựng chuyên mục “Tư vấn Tài chính” trên báo Đầu tư, phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất thành công chương trình truyền hình thực tế “Những đứa trẻ thông thái” và gameshow “Tiền khéo tiền khôn”. Thông qua các tình huống hài hước, các phần thi sôi nổi và gay cấn, mỗi chương trình đã mang đến cho công chúng một lượng kiến thức phong phú, từ việc hướng dẫn người dân tiếp cận các dịch vụ ngân hàng cho tới các kỹ năng sử dụng các dịch vụ thanh toán hay các thông tin liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng…
Ngày 06/05/2021, Vụ Truyền thông Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phối hợp với Trung tâm sản xuất các chương trình giáo dục – Đài Truyền hình Việt Nam (VTV7) tổ chức buổi ra mắt chương trình giáo dục tài chính Tay hòm chìa khóa. Chương trình Tay hòm chìa khóa là một chương trình truyền thông giáo dục tài chính mới với hình thức sáng tạo, sử dụng đồ họa trực quan thông tin và hình ảnh hóa các quy trình thông qua các câu chuyện giản dị về con người và cuộc sống. Các thông tin tài chính ngân hàng sẽ được chương trình Tay hòm chìa khóa truyền tải một cách sinh động, hấp dẫn, đồng thời, đảm bảo đơn giản, dễ hiểu, dễ tiếp thu cho toàn bộ công chúng nói chung. Chương trình trang bị cho mọi người dân ở mọi độ tuổi khác nhau hiểu biết và kỹ năng để phòng tránh rủi ro, hiểu và sử dụng dịch vụ tài chính dễ dàng hơn; cụ thể: hướng dẫn thanh toán, tiết kiệm, vay vốn, bảo hiểm...; cung cấp cho người dân những tiện ích của thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán điện tử, những rủi ro, những bài học cần tránh, như tránh việc cung cấp thông tin cá nhân, tránh vào website lạ, tránh cung cấp mã OTP để không bị kẻ xấu lợi dụng… chương trình sẽ hướng dẫn người dân về quy trình gửi tiết kiệm, gửi như thế nào cho đúng, những bài học cần tránh như tránh ký khống, tránh nhờ người khác gửi tiền hộ, tránh cho mượn sổ tiết kiệm, mất sổ tiết kiệm thì phải thông báo... Về vay vốn, chương trình cung cấp thông tin về những dịch vụ tài chính ngân hàng, quy trình vay vốn, những bài học cần tránh, như tránh cho người khác mượn tài sản thế chấp vay vốn, tránh vay vốn hộ khi chưa hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của người đi vay hộ. Ngoài ra còn nhiều thông tin liên quan đến người dân như khi xuất nhập cảnh thì được mang lượng tiền như thế nào, ra ngoài cửa khẩu ra sao, chuyển đổi ngoại tệ như thế nào cho đúng… Chương trình Tay hòm chìa khóa có thời lượng 05 phút phát sóng vào lúc 20h55, thứ 6 hàng tuần trên kênh VTV1, bắt đầu từ ngày 07/5/2021.
- Phối hợp với các bộ, ngành, cơ sở giáo dục để truyền thông giáo dục tài chính
NHNN đã phối hợp với Bộ Công an tổ chức Hội nghị “Tuyên truyền mở rộng tín dụng ngân hàng, đấu tranh với hoạt động tín dụng đen và trao tặng an sinh xã hội” nhằm đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cũng như khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng cho người dân, đặc biệt ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số, góp phần hạn chế, đẩy lùi tình trạng tín dụng đen.
Phối hợp với các trường Đại học, THPT trên địa bàn Hà Nội tổ chức cuộc thi “Hiểu đúng về tiền”. Đây là cuộc thi nhằm trang bị cho học sinh, sinh viên những kiến thức, kỹ năng về tài chính, ngân hàng, thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần nâng cao hiểu biết về đồng tiền Việt Nam, nâng cao hiểu biết của đối tượng sinh viên về các sản phẩm, dịch vụ tài chính - ngân hàng, hạn chế tín dụng đen…
Có thể nói, các chương trình truyền thông giáo dục tài chính mà NHNN phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện thời gian qua đã có sự lan tỏa rộng khắp trong cộng đồng, được đông đảo các tầng lớp công chúng đánh giá cao vì tính thiết thực, độ hấp dẫn và tính sáng tạo. Thông qua các chương trình truyền thông này, nhận thức và thói quen của người dân về các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đã thay đổi rõ nét, nâng cao khả năng tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, từ đó góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và thực hiện các mục tiêu của Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia.
3. Giáo dục tài chính trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa
Triển khai Chiến lược tài chính toàn diện trên địa bàn, ngày 16/4/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Kế hoạch hành động số 3681/KH-UBND triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.
Ngày 08/6/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Công văn số 5561/UBND-KT chỉ đạo Sở Thông tin và Truyền thông tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về thanh toán không dùng tiền mặt trên các phương tiện thông tin đại chúng, cơ quan báo chí trên địa bàn tỉnh; Báo Khánh Hòa, Đài Phát thanh truyền hình Khánh Hòa phối hợp với các ngân hàng thương mại (NHTM), NHNN Chi nhánh tỉnh và các đơn vị cung cấp dịch vụ công xây dựng các chương trình truyền thông tuyên truyền cho người dân có thêm hiểu biết về thanh toán không dùng tiền mặt đối với dịch vụ công.
Ngày 30/11/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Công văn số 12652/UBND-KT đôn đốc các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố: (i) chủ động triển khai, thực hiện nhiệm vụ được phân công, lồng ghép các mục tiêu tài chính toàn diện vào các chương trình, kế hoạch 5 năm và hàng năm; (ii) thực hiện thanh toán các khoản chi ngân sách nhà nước và có nguồn gốc ngân sách nhà nước bằng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt cho người hưởng lương, phụ cấp, trợ cấp và người cung cấp hàng hóa, dịch vụ; khuyến khích cá nhân và doanh nghiệp thực hiện thanh toán bằng các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đối với nộp thuế, phí, lệ phí, phạt vi phạm hành chính, thanh toán hóa đơn định kỳ (điện, nước, viễn thông, học phí, viện phí); khuyến khích các doanh nghiệp trả lương cho người lao động và thanh toán hàng hóa, dịch vụ qua tài khoản; (iv) hỗ trợ, khuyến khích hoạt động của các tổ chức, chương trình, dự án tài chính vi mô trên địa bàn; giáo dục, tuyên truyền, phổ biến rộng rãi về tài chính toàn diện.
Sở Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan báo chí của tỉnh, hệ thống thông tin cơ sở tuyên truyền triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia; chỉ đạo Cổng thông tin điện tử tỉnh Khánh Hòa thường xuyên cập nhật các văn bản chỉ đạo của Trung ương và địa phương về triển khai Chiến lược. Các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao hiểu biết tài chính cho cán bộ, người dân và doanh nghiệp, đảm bảo mọi cán bộ, người dân và doanh nghiệp có kiến thức, kỹ năng, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp trong lựa chọn và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính; khuyến khích, hỗ trợ cán bộ, công chức, người lao động tăng cường sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính, thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt trong mua sắm, tiêu dùng, thực hiện thanh toán qua ngân hàng để chi trả dịch vụ công...
Sở Tài chính đã phối hợp với Trường Đại học Tài chính – Kế toán tổ chức 04 lớp bồi dưỡng chuyên sâu về xử lý nghiệp vụ kế toán ngân sách – tài chính các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa với sự tham gia của 418 học viên là kế toán của UBND các xã, phường, thị trấn; Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) Ninh Hòa liên kết với Học viện ngân hàng – Phân viện Phú Yên tổ chức 01 chương trình nâng cao hiểu biết tài chính cho 63 người tại địa bàn xã Ninh Quang và phường Ninh Hiệp (thị xã Ninh Hòa) với nội dung mô hình Savings Game, giáo dục tài chính cá nhân tại nông thôn cho người có thu nhập thấp. Ngoài ra, các TCTD, QTDND trên địa bàn thường xuyên phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội của xã để phổ biến, tuyên truyền các dịch vụ tài chính, ngân hàng cho người dân.
IV. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KHÁNH HÒA
- Giải pháp từ Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, chính quyền địa phương
Đẩy mạnh giáo dục tài chính toàn diện cần có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện, các Bộ, ngành, chính quyền địa phương và sự phối hợp, tham gia tích cực của các sở, ban, ngành, các cơ quan có liên quan và các tổ chức chính trị - xã hội; huy động sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân, nhất là của hệ thống các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính; tranh thủ sự hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm từ các tổ chức quốc tế nhằm hướng mọi nguồn lực trong xã hội đến mục tiêu chung của tài chính toàn diện.
Thực hiện lồng ghép các mục tiêu tài chính toàn diện, các kế hoạch giáo dục tài chính toàn diện vào các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chương trình phát triển nguồn nhân lực 5 năm và hằng năm. Giáo dục tài chính cần hướng đến những đối tượng khác nhau, chú trọng đến người dân vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người lao động nghèo; lồng ghép chương trình phổ cập kiến thức tài chính với các chương trình an sinh xã hội; giúp người dân hiểu được vai trò, lợi ích của các sản phẩm tài chính trong việc cải thiện cuộc sống của các cá nhân, cũng như hộ gia đình, từ đó khuyến khích họ sử dụng nhiều hơn các sản phẩm, dịch vụ tài chính.
Xây dựng một khung chương trình giảng dạy quốc gia về giáo dục tài chính nhằm hình thành năng lực hiểu biết tài chính cơ bản (kiến thức, hành vi, thái độ về tài chính) cho thế hệ trẻ, những người trưởng thành chưa có kiến thức tài chính, những người có nhu cầu sử dụng sản phẩm/dịch vụ tài chính. Thiết lập một chương trình giảng dạy giáo dục tài chính xuyên suốt và liên tục các cấp học với mục tiêu hình thành kiến thức tài chính vững mạnh và có hệ thống, định hình thói quen tốt cho thế hệ trẻ.
Cần xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng tài chính bền vững tạo điều kiện phát triển đa dạng sản phẩm, dịch vụ, kênh phân phối hiện đại. Để làm được điều đó, cần phải nâng cấp hạ tầng công nghệ tương thích với nền tảng khoa học kỹ thuật hiện đại; đồng thời, có chính sách đào tạo nâng cao chất lượng nhân sự có khả năng vận hành và làm chủ hệ điều hành, cơ sở dữ liệu ngày càng phức tạp, cũng như đảm bảo an ninh, an toàn trong quá trình hoạt động.
- Đối với truyền thông giáo dục tài chính
Đa dạng hóa, nâng cao chất lượng truyền thông giáo dục tài chính: phổ biến cho người dân trên địa bàn các chương trình truyền hình của NHNN về giáo dục tài chính toàn diện; nghiên cứu để triển khai các chương trình truyền thông giáo dục tài chính có tính phổ cập thu hút người dân như: gameshow, cuộc thi, truyền thông qua các kênh truyền thông đại chúng, các ấn phẩm, clip hoạt hình…
Tăng cường phối hợp với các cơ quan truyền thông, báo chí thực hiện các chương trình truyền thông giáo dục tài chính có tính sáng tạo, dễ hiểu, dễ tiếp cận, có tính tương tác cao, ứng dụng sức mạnh công nghệ số; phối hợp với các cơ sở giáo dục đào tạo, các tổ chức chính trị, xã hội, các tổ chức hiệp hội, nghề nghiệp (Hội Phụ nữ, Hội Thanh niên…) để triển khai các chương trình phù hợp cho từng nhóm đối tượng; phối hợp với các tổ chức tín dụng để truyền thông một cách trực quan, sinh động về các sản phẩm, dịch vụ của các tổ chức tín dụng.
Tuyên truyền, phân công nhiệm vụ cho các doanh nghiệp viễn thông, cơ quan chức năng đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính để nâng cao kiến thức, kỹ năng sử dụng dịch vụ tài chính cho người dân khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, người nghèo, các đối tượng chính sách...
- Xây dựng cơ sở hạ tầng vững chắc tạo điều kiện cho người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ tài chính
Xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách, tạo lập môi trường thuận lợi hỗ trợ các TCTD phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ ngân hàng, nhất là sản phẩm dịch vụ ngân hàng phi tín dụng. Từ đó, tạo điều kiện người dân và doanh nghiệp, nhất là các đối tượng chính sách tiếp cận dịch vụ ngân hàng một cách bền vững.
Thúc đẩy sự phát triển các kênh phân phối mới dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại như: Ngân hàng điện tử, ngân hàng di động, ngân hàng đại lý để cung ứng dịch vụ/sản phẩm ngân hàng thông qua internet, điện thoại di động, thông qua việc cộng tác với các đại lý bán lẻ phi ngân hàng; xây dựng một hệ thống các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính hoạt động an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm. Trong đó, phát huy vai trò của các tổ chức tài chính vi mô và các TCTD phi ngân hàng, cùng những loại hình định chế tài chính đặc biệt như Ngân hàng Chính sách xã hội, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Quỹ tín dụng nhân dân; quan tâm khuyến khích sự tham gia của các hình thức tổ chức tài chính phi ngân hàng để hỗ trợ cho hoạt động tài chính có phạm vi rộng khắp, đến được với các hộ gia đình, cá nhân ở khu vực nông thôn, vùng xâu, vùng xa.
Tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng về thiết bị di động và internet, tạo nền tảng cho sự phát triển số hóa dịch vụ tài chính ngân hàng nói chung và các công ty fintech nói riêng. Đơn giản hóa các thủ tục hành chính, các chính sách miễn, giảm thuế, khuyến khích thu hút đầu tư trong lĩnh vực fintech.
Đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu xây dựng Luật Giao dịch điện tử thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung Luật Giao dịch điện tử năm 2005 để tạo cơ sở pháp lý cho các Bộ, ngành hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan, giúp đẩy mạnh số hóa, ứng dụng kỹ thuật số, tạo môi trường giao dịch thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp qua kênh số, phương thức điện tử.
- Giải pháp dành cho các Tổ chức tín dụng
Nâng cao trách nhiệm xã hội về đào tạo, nâng cao trình độ dân trí về sử dụng các công cụ tài chính, sử dụng vốn cho khách hàng, coi việc đào tạo, huấn luyện về tài chính, tín dụng là giải pháp minh bạch về tài chính - tránh tình trạng khách hàng không hiểu rõ về dịch vụ đang sử dụng hoặc người đi vay không đọc, không hiểu các nội dung, điều khoản trong hợp đồng tín dụng mà vẫn ký khi vay vốn.
Xây dựng và triển khai các chương trình nhằm cung cấp thông tin cho người dân hiểu rõ về lợi ích, chi phí, rủi ro cùng phương thức quản lý và sử dụng hiệu quả các sản phẩm, dịch vụ tài chính; công khai quy trình xử lý khiếu nại, tranh chấp cho tất cả các đối tượng khách hàng sử dụng dịch vụ. Minh bạch hóa cơ cấu phí và các loại phí dịch vụ đối với người tiêu dùng tài chính.
Đẩy mạnh cải cách hành chính, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có thủ tục đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Đổi mới, chuẩn hóa quy trình giao dịch, giảm thiểu hồ sơ thủ tục theo hướng một cửa, tiết giảm chi phí, thời gian giao dịch,… tạo điều kiện thuận lợi nhất cho khách hàng tiếp cận và sử dụng dịch vụ ngân hàng.
Đẩy mạnh hoạt động dịch vụ tư vấn về tài chính, tín dụng nhằm hỗ trợ người dân trong việc xây dựng phương án kinh doanh hiệu quả, bền vững. Làm tốt công tác chăm sóc khách hàng, kịp thời hỗ trợ giải quyết các sự cố, yêu cầu tra soát, khiếu nại của khách hàng.
Chủ động phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở trong quá trình cung ứng dịch vụ. Tăng cường hoạt động tiếp thị, đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, quảng bá sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đến đông đảo người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.
Nâng cao trình độ và nghiệp vụ, đạo đức, tác phong nghề nghiệp cho đội ngũ nhân viên ngân hàng, tạo ấn tượng tốt cho khách hàng thông qua sự chuyên nghiệp trong tác phong, sự thân thiện trong tiếp xúc cùng với kỹ năng tư vấn hiệu quả./.
Nguyễn Hoài Chiểu,
Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Khánh Hòa
Nội dung bài viết
Hầu hết các cuộc điều tra về tài chính ngân hàng trên toàn thế giới cho thấy một phần dân số chưa có đủ kiến thức, thậm chí là kiến thức cơ bản, để hiểu về sản phẩm tài chính và rủi ro liên quan các sản phẩm tài chính. Một bộ phận lớn các cá nhân không biết lập kế hoạch ngân sách cho tương lai và không thực hiện hiệu quả quyết định quản lý tài chính của mình (OECD, 2013). Thiếu kiến thức và hiểu biết về các loại sản phẩm/dịch vụ tài chính hiện có cũng như các yêu cầu cần thiết để sử dụng các sản phẩm/dịch vụ đó đã khiến người dân thiếu sự tự tin, ngại tiếp cận và thái độ không tin tưởng đối với sản phẩm/dịch vụ trên thị trường tài chính chính thức. Điều này tạo rào cản lớn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính trên thị trường chính thức, gia tăng số lượng người không tiếp cận sản phẩm ngân hàng, thúc đẩy sự xuất hiện của các sản phẩm/dịch vụ tài chính phi chính thức (thị trường chợ đen), cản trở sự cải thiện tài chính toàn diện trong mỗi quốc gia. Vì vậy, đòi hỏi các quốc gia phải có cách thức tăng cường hiểu biết về tài chính thông qua giáo dục, tăng cường đào tạo kỹ năng và năng lực tài chính cho người dân để họ có thể tiếp cận và sử dụng có trách nhiệm các dịch vụ tài chính, quản lý tốt hơn tình hình tài chính.
I. VAI TRÒ CỦA GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN
Theo OECD (2005), giáo dục tài chính được hiểu là "một quá trình trong đó người tiêu dùng/nhà đầu tư cải thiện sự hiểu biết về các sản phẩm tài chính, các khái niệm và rủi ro tài chính, dựa trên những thông tin, hướng dẫn và tư vấn khác mà phát triển các kỹ năng, sự tự tin để nhận biết các rủi ro cũng như cơ hội tài chính, từ đó đưa ra các quyết định trên cơ sở đầy đủ thông tin, hoặc biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ, và hành động một cách hiệu quả nhằm cải thiện tình trạng tài chính của mình"
1. Sự cần thiết của giáo dục tài chính toàn diện
Bảo vệ người tiêu dùng tài chính và giáo dục tài chính có mối quan hệ tương hỗ, đều là nhân tố quan trọng đối với việc thúc đẩy tài chính toàn diện ở nhiều quốc gia. Thực tế triển khai trên nhiều quốc gia cho thấy giáo dục tài chính thành công sẽ tăng cường hiểu biết tài chính của người dân, giúp người dân: (i) tự tin tìm hiểu về các sản phẩm/dịch vụ tài chính chính thức sẵn có để lựa chọn sản phẩm/dịch vụ phù hợp với nhu cầu; (ii) hiểu và thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bản thân trong các giao dịch tài chính; (iii) bảo vệ bản thân trước các hoạt động lừa đảo và chủ động tố giác đến cấp có thẩm quyền. Điều này sẽ thúc đẩy minh bạch hóa thông tin, giúp cơ quan quản lý nhìn được các lỗ hổng trên thị trường, hoàn thiện hơn nữa những quy định bảo vệ người tiêu dùng tài chính và đưa ra các quy định giám sát phù hợp hơn đối với thị trường tài chính nói chung và mỗi định chế tài chính nói riêng.
Giáo dục tài chính có thể cung cấp những kiến thức cần thiết về sản phẩm/dịch vụ tài chính chính thức cho người dân, tạo niềm tin và sự tự tin để chủ động tiếp cận đến các sản phẩm, dịch vụ sẵn có trên thị trường chính thức, hạn chế sự mở rộng của thị trường tài chính phi chính thức, trực tiếp thúc đẩy tài chính toàn diện ở mỗi quốc gia.
Bên cạnh đó, giáo dục tài chính còn hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính và nền kinh tế, tiếp sức cho tài chính toàn diện thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của quốc gia. Cụ thể, khi được tăng cường hiểu biết tài chính, người tiêu dùng tài chính có khả năng so sánh và đánh giá chất lượng các loại hình sản phẩm tài chính khác nhau để lựa chọn ra sản phẩm phù hợp nhất với tình hình tài chính bản thân. Điều này đòi hỏi các tổ chức tài chính phải không ngừng cải tiến và sáng tạo các sản phẩm dịch vụ tài chính để đáp ứng các nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng tài chính, khiến thị trường tài chính không ngừng cạnh tranh, nâng cao chất lượng sản phẩm, thúc đẩy thị trường tài chính phát triển và hoàn thiện hơn.
Giáo dục tài chính sẽ giúp cá nhân/hộ gia đình biết cách tự bảo vệ mình, biết phát hiện và thông báo cho cơ quan quản lý những sai phạm của các tổ chức trung gian tài chính. Điều này sẽ hỗ trợ hoạt động giám sát được dễ dàng hơn, giảm nhẹ nguồn lực của Nhà nước vào việc giám sát, kiểm tra và xử lý sai phạm, và trên hết là tạo một môi trường kinh tế - tài chính lành mạnh, bền vững làm cơ sở cho từng cá nhân, doanh nghiệp phát triển, cải thiện kinh tế, rồi từ đó lại tạo ra động lực mới cho thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung, hình thành một vòng tròn phát triển bền vững với những bước tiến mới trong đời sống kinh tế xã hội.
2. Vai trò của truyền thông giáo dục tài chính toàn diện
Truyền thông giáo dục tài chính đóng một vai trò quan trọng để thực hiện Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện. Hiểu một cách đơn giản, truyền thông giáo dục tài chính là giải pháp giúp cung cấp cho người dân, doanh nghiệp các thông tin, kiến thức cần thiết về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng.
Nhờ được truyền thông giáo dục tài chính, nhận thức của công chúng về các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng sẽ thay đổi, từ đó sẽ tác động đến hành vi và cách ứng xử của họ. Người dân sẽ tin tưởng vào các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, tự tin tiếp cận và hạn chế việc tham gia sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng phi chính thức (chẳng hạn như tín dụng đen). Hơn nữa, mỗi cá nhân sẽ biết quản lý ngân sách tốt hơn, gia tăng nguồn lực tiết kiệm trong dân và thúc đẩy các nguồn vốn đầu tư cho xã hội.
Ngoài ra, truyền thông giáo dục tài chính còn góp phần tạo tính kỷ luật cho thị trường, khuyến khích các định chế tài chính cạnh tranh lành mạnh, minh bạch trong việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng và hạn chế các kênh tín dụng phi chính thức.
Truyền thông giáo dục tài chính góp phần không nhỏ trong việc tăng cường khả năng tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, trực tiếp góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, từ đó hỗ trợ sự phát triển hệ thống tài chính và nền kinh tế một cách bền vững.
II. KINH NGHIỆM THẾ GIỚI VỀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN
1. Về giáo dục tài chính toàn diện
Với vai trò trọng yếu của giáo dục tài chính đối với tài chính toàn diện và sự phát triển bền vững của nền kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, các tổ chức quốc tế như OECD và Ngân hàng Thế giới cũng như nhiều quốc gia đã cam kết tăng cường tài chính toàn diện đều nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính. Theo kết quả khảo sát của OECD/INFE (2015) có 59 quốc gia đã, đang xây dựng triển khai thực hiện Chiến lược tài chính cho quốc gia của mình.
Về mặt đối tượng, hầu hết chính phủ các quốc gia này đều xác định toàn dân là đối tượng mục tiêu của chiến lược giáo dục tài chính quốc gia, nhưng bên cạnh đó cũng xác định những nhóm đối tượng ưu tiên cụ thể. Trong 35 nước trả lời khảo sát của OECD/INFE năm 2012, có tới hơn một nửa (52%) cho biết mục tiêu giáo dục tài chính tới toàn dân, 18% cho biết thêm rằng ngoài mục tiêu toàn dân, họ cũng tập trung một số nhóm đối tượng nhất định. Thế hệ trẻ (thanh thiếu niên) thường là nhóm đối tượng ưu tiên của đa số các quốc gia thực thi Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện, tiếp đó là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương (tùy thuộc vào hoàn cảnh từng quốc gia). Dù vậy, một đặc điểm chung trong chiến lược giáo dục tài chính của các quốc gia này là đều dựa trên các nhóm đối tượng mục tiêu để đưa ra các giải pháp cũng như nội dung giáo dục tài chính phù hợp. Ví dụ như chương trình giáo dục tài chính ở mọi cấp học (từ cấp 1 cho đến cấp 3, cao đẳng, đại học, trường dạy nghề để hướng tới giới trẻ, chương trình giáo dục tài chính hướng tới phụ nữ (Brazil, Ấn độ, Malaysia, Indonesia, Ả rập Xê út, Thổ Nhĩ Kỳ), các chủ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa ( Brazil, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Ả rập Xê út, Tây Ban Nha), người lao động có thu nhập thấp và người già....Về hình thức chủ trì thực hiện, theo nghiên cứu của OECD, tổ chức đứng ra chủ trì, triển khai thực hiện giáo dục tài chính thường là các cơ quan phụ trách về vấn đề tài chính như Ngân hàng Trung ương hoặc Bộ Tài chính, dù cơ quan chủ trì đóng vai trò quan trọng thế nào thì việc triển khai chiến lược giáo dục tài chính luôn đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan như Bộ Tài chính, Ngân hàng Trung ương, Bộ Giáo dục - Đào tạo, Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Cơ quan Thống kê và Điều tra, Bộ Lao động xã hội, Ủy ban Chứng khoán, Cơ quan bảo hiểm tiền gửi...
2. Về truyền thông giáo dục tài chính
Trên thế giới, trụ cột truyền thông giáo dục tài chính đã và đang được nhiều quốc gia đặc biệt quan tâm để triển khai các Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện, tiêu biểu phải kể tới các nước như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Anh, Singapore, Indonesia, Malaysia, Hàn Quốc…
Về đối tượng mục tiêu, đa số các quốc gia hướng tới đối tượng trong việc truyền thông giáo dục tài chính là toàn dân. Bên cạnh đó, cũng có nhiều quốc gia xác định được những nhóm đối tượng ưu tiên cụ thể như thế hệ trẻ hay nhóm đối tượng dễ bị tổn thương…
Về nội dung truyền thông giáo dục tài chính, các quốc gia trên thế giới thường xoay quanh các chủ đề về tín dụng, ngân hàng, bảo hiểm; lập kế hoạch và quản lý chi tiêu; quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng; đầu tư…
Về hình thức truyền thông giáo dục tài chính, các nước thường áp dụng một số hình thức truyền thông giáo dục tài chính phổ biến là: xây dựng các trang web cung cấp thông tin về giáo dục tài chính, phát hành sách, phần mềm giáo dục tài chính, sổ tay cảnh báo các thủ đoạn gian lận tài chính, tổ chức các buổi nói chuyện, workshop trao đổi với sinh viên, các cuộc thi cho sinh viên, tuyên truyền qua các bài viết trên báo chí, truyền hình…
Về kinh phí để thực hiện truyền thông giáo dục tài chính, các quốc gia thường có một quỹ riêng của Chính phủ hoặc tập hợp từ nhiều nguồn như nguồn ngân sách Nhà nước hay nguồn từ các cơ quan công quyền (Ngân hàng Trung ương, Bộ Tài chính, các cơ quan lập pháp) hoặc nguồn ủng hộ từ khu vực tư nhân và các khu vực khác…
III. GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TẠI VIỆT NAM
1. Nền tảng cơ bản để triển khai giáo dục tài chính toàn diện
Ngày 22/01/2020 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 149/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược đã đề ra giải pháp về giáo dục tài chính, nâng cao năng lực và kiến thức tài chính (Giải pháp 5) như sau: "Xây dựng và triển khai các biện pháp tổng thể để tăng cường kiến thức, kỹ năng quản lý tài chính, nâng cao hiểu biết về sản phẩm, dịch vụ tài chính của người dân và doanh nghiệp, từ đó tăng khả năng sử dụng, đánh giá lợi ích, rủi ro của các sản phẩm, dịch vụ tài chính do các tổ chức được cấp phép cung ứng để người dân và doanh nghiệp sáng suốt lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ phù hợp với nhu cầu, cụ thể:
(i) Lồng ghép nội dung giáo dục tài chính vào chương trình giáo dục phổ thông quốc gia; (ii) Xây dựng và triển khai các chương trình nhằm cung cấp thông tin cho người dân hiểu rõ về lợi ích, chi phí, rủi ro cùng phương thức quản lý và sử dụng hiệu quả các sản phẩm, dịch vụ tài chính; đồng thời công khai quy trình xử lý khiếu nại, tranh chấp cho tất cả các đối tượng khách hàng sử dụng dịch vụ; (iii) Đẩy mạnh các chương trình truyền thông giáo dục, phổ biến kiến thức tài chính cho mọi người dân và doanh nghiệp; (iv) Nâng cao kỹ năng tài chính, đặc biệt là các công cụ quản trị rủi ro, bảo hiểm, cho thuê tài chính... cho người sản xuất nông nghiệp; (v) Nâng cao năng lực kế toán và quản lý tài chính của các hợp tác xã; (vi) Tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tuyên truyền vận động đoàn viên, hội viên trong việc giáo dục tài chính.
Ngày 24/7/2020, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam ban hành Quyết định số 1309/QĐ-NHNN triển khai trong toàn ngành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.
Ngày 05/3/2021, NHNN Việt Nam ban hành Quyết định số 222/QĐ-BCĐQGTCTD thành lập Tổ thường trực giúp việc Ban chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện. Tháng 4/2021, Tổ thường trực giúp việc Ban Chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện đã tổ chức phiên họp thứ nhất dưới sự chủ trì của Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh. Tại cuộc họp, Phó Thống đốc, yêu cầu các đơn vị đầu mối của NHNN tiếp tục rà soát các nhiệm vụ phân công phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng bộ, ngành, địa phương; yêu cầu các thành viên chủ động tham mưu xây dựng quy trình theo dõi, đánh giá tình hình thực hiện Chiến lược theo định kỳ hàng năm và từng giai đoạn; đề nghị các địa phương đồng hành cùng các bộ, ngành nỗ lực triển khai Chiến lược và chủ động, thường xuyên chia sẻ, trao đổi thông tin với Tổ thường trực và Ban chỉ đạo để có sự phối hợp, hỗ trợ kịp thời.
Một số giải pháp, hoạt động của NHNN nhằm phổ biến và nâng cao nhận thức về tài chính toàn diện cho người dân
Ngày 15/4/2021, NHNN Việt Nam ban hành Quyết định số 654/QĐ-NHNN về ban hành Quy chế phối hợp trong NHNN Việt Nam về triển khai thực hiện thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ. Ngày 20/4/2021, tổ chức Lễ ký kết “Quy chế phối hợp giữa NHNN, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông trong công tác quản lý nhà nước đối với việc thực hiện thí điểm dịch vụ Mobile-Money". Dịch vụ Mobile-Money là dịch vụ mới tại Việt Nam, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc thẩm định, cấp phép, thanh tra, kiểm tra, giám sát để đảm bao an toàn, hiệu quả. Đây là hoạt động nhằm triển khai Quyết định số 316/QĐ-TTg ngày 09/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ; Kết quả thí điểm triển khai dịch vụ Mobile-Money sẽ là cơ sở thực tiễn để cơ quan quản lý có thẩm quyền xem xét, xây dựng và ban hành các quy định pháp lý chính thức cho hoạt động cung ứng dịch vụ tại Việt Nam.
Ngày 11/5/2021, Thống đốc NHNN ký Quyết định số 810/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng được xây dựng, tiếp cận theo hướng đặt người dân, khách hàng ở vị trí trung tâm hướng tới việc phục vụ tốt hơn cho người dân, khách hàng. Theo đó, TCTD được hướng tới mục tiêu “Phát triển các mô hình Ngân hàng số, gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng và thực hiện mục tiêu tài chính toàn diện, phát triển bền vững trên cơ sở thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến trong quản trị điều hành và cung ứng sản phẩm, dịch vụ theo hướng tự động hóa quy trình, tối ưu hóa hoạt động nghiệp vụ”. Với mục tiêu này, hoạt động chuyển đổi số tại TCTD gắn với nhiệm vụ về gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng và cung ứng sản phẩm theo hướng tự động hóa quy trình, tối ưu hóa nghiệp vụ, tạo sự chủ động, linh hoạt cho các TCTD trong quá trình thực hiện.
2. Hoạt động truyền thông giáo dục tài chính toàn diện tại Việt Nam
Trong hoạt động truyền thông giáo dục tài chính toàn diện, NHNN đã chủ động, tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai nhiều hoạt động sáng tạo, ấn tượng. NHNN đã áp dụng giải pháp “4 dễ” trong truyền thông giáo dục tài chính, đó là:
- Dễ hiểu: Các thông điệp truyền thông giáo dục tài chính phải được chắt lọc các nội dung cốt lõi nhất, thể hiện một cách đơn giản nhất, gần gũi nhất, để bất cứ ai nhận được thông điệp đều có thể hiểu được.
- Dễ nhớ: Thông điệp truyền thông tới công chúng phải được chuyển tải một cách ngắn gọn, súc tích, bằng các hình thức sáng tạo, linh hoạt sao cho công chúng dễ nhớ nhất.
- Dễ làm: Các quy trình tiếp cận và sử dụng sản phẩm, dịch vụ, tài chính - ngân hàng phải được hướng dẫn một cách rõ ràng nhất để công chúng có thể dễ dàng vận dụng và làm theo trong thực tế.
- Dễ lan tỏa: Để truyền thông giáo dục tài chính hiệu quả, cần lựa chọn các phương tiện truyền thông có tính lan tỏa cao trong công chúng, có thể sử dụng công cụ 4.0 để tiếp tục lan tỏa sâu rộng các nội dung truyền thông giáo dục tài chính.
Nguyên tắc xuyên suốt được NHNN áp dụng khi triển khai truyền thông giáo dục tài chính là: (i) Bám sát nhiệm vụ trọng tâm của ngành Ngân hàng; (ii) Giải quyết kịp thời các vấn đề dư luận quan tâm; (iii) Các nội dung truyền thông phải được truyền tải đến công chúng dễ hiểu, dễ nhớ, dễ áp dụng. Cụ thể:
- Phối hợp với các cơ quan báo chí để triển khai các chương trình truyền thông giáo dục tài chính
NHNN đã phối hợp với các cơ quan báo chí để truyền thông giáo dục tài chính qua các bài viết, phóng sự, xây dựng chuyên mục “Tư vấn Tài chính” trên báo Đầu tư, phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất thành công chương trình truyền hình thực tế “Những đứa trẻ thông thái” và gameshow “Tiền khéo tiền khôn”. Thông qua các tình huống hài hước, các phần thi sôi nổi và gay cấn, mỗi chương trình đã mang đến cho công chúng một lượng kiến thức phong phú, từ việc hướng dẫn người dân tiếp cận các dịch vụ ngân hàng cho tới các kỹ năng sử dụng các dịch vụ thanh toán hay các thông tin liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng…
Ngày 06/05/2021, Vụ Truyền thông Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phối hợp với Trung tâm sản xuất các chương trình giáo dục – Đài Truyền hình Việt Nam (VTV7) tổ chức buổi ra mắt chương trình giáo dục tài chính Tay hòm chìa khóa. Chương trình Tay hòm chìa khóa là một chương trình truyền thông giáo dục tài chính mới với hình thức sáng tạo, sử dụng đồ họa trực quan thông tin và hình ảnh hóa các quy trình thông qua các câu chuyện giản dị về con người và cuộc sống. Các thông tin tài chính ngân hàng sẽ được chương trình Tay hòm chìa khóa truyền tải một cách sinh động, hấp dẫn, đồng thời, đảm bảo đơn giản, dễ hiểu, dễ tiếp thu cho toàn bộ công chúng nói chung. Chương trình trang bị cho mọi người dân ở mọi độ tuổi khác nhau hiểu biết và kỹ năng để phòng tránh rủi ro, hiểu và sử dụng dịch vụ tài chính dễ dàng hơn; cụ thể: hướng dẫn thanh toán, tiết kiệm, vay vốn, bảo hiểm...; cung cấp cho người dân những tiện ích của thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán điện tử, những rủi ro, những bài học cần tránh, như tránh việc cung cấp thông tin cá nhân, tránh vào website lạ, tránh cung cấp mã OTP để không bị kẻ xấu lợi dụng… chương trình sẽ hướng dẫn người dân về quy trình gửi tiết kiệm, gửi như thế nào cho đúng, những bài học cần tránh như tránh ký khống, tránh nhờ người khác gửi tiền hộ, tránh cho mượn sổ tiết kiệm, mất sổ tiết kiệm thì phải thông báo... Về vay vốn, chương trình cung cấp thông tin về những dịch vụ tài chính ngân hàng, quy trình vay vốn, những bài học cần tránh, như tránh cho người khác mượn tài sản thế chấp vay vốn, tránh vay vốn hộ khi chưa hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của người đi vay hộ. Ngoài ra còn nhiều thông tin liên quan đến người dân như khi xuất nhập cảnh thì được mang lượng tiền như thế nào, ra ngoài cửa khẩu ra sao, chuyển đổi ngoại tệ như thế nào cho đúng… Chương trình Tay hòm chìa khóa có thời lượng 05 phút phát sóng vào lúc 20h55, thứ 6 hàng tuần trên kênh VTV1, bắt đầu từ ngày 07/5/2021.
- Phối hợp với các bộ, ngành, cơ sở giáo dục để truyền thông giáo dục tài chính
NHNN đã phối hợp với Bộ Công an tổ chức Hội nghị “Tuyên truyền mở rộng tín dụng ngân hàng, đấu tranh với hoạt động tín dụng đen và trao tặng an sinh xã hội” nhằm đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cũng như khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng cho người dân, đặc biệt ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số, góp phần hạn chế, đẩy lùi tình trạng tín dụng đen.
Phối hợp với các trường Đại học, THPT trên địa bàn Hà Nội tổ chức cuộc thi “Hiểu đúng về tiền”. Đây là cuộc thi nhằm trang bị cho học sinh, sinh viên những kiến thức, kỹ năng về tài chính, ngân hàng, thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần nâng cao hiểu biết về đồng tiền Việt Nam, nâng cao hiểu biết của đối tượng sinh viên về các sản phẩm, dịch vụ tài chính - ngân hàng, hạn chế tín dụng đen…
Có thể nói, các chương trình truyền thông giáo dục tài chính mà NHNN phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện thời gian qua đã có sự lan tỏa rộng khắp trong cộng đồng, được đông đảo các tầng lớp công chúng đánh giá cao vì tính thiết thực, độ hấp dẫn và tính sáng tạo. Thông qua các chương trình truyền thông này, nhận thức và thói quen của người dân về các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đã thay đổi rõ nét, nâng cao khả năng tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, từ đó góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và thực hiện các mục tiêu của Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia.
3. Giáo dục tài chính trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa
Triển khai Chiến lược tài chính toàn diện trên địa bàn, ngày 16/4/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Kế hoạch hành động số 3681/KH-UBND triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.
Ngày 08/6/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Công văn số 5561/UBND-KT chỉ đạo Sở Thông tin và Truyền thông tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về thanh toán không dùng tiền mặt trên các phương tiện thông tin đại chúng, cơ quan báo chí trên địa bàn tỉnh; Báo Khánh Hòa, Đài Phát thanh truyền hình Khánh Hòa phối hợp với các ngân hàng thương mại (NHTM), NHNN Chi nhánh tỉnh và các đơn vị cung cấp dịch vụ công xây dựng các chương trình truyền thông tuyên truyền cho người dân có thêm hiểu biết về thanh toán không dùng tiền mặt đối với dịch vụ công.
Ngày 30/11/2020, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Công văn số 12652/UBND-KT đôn đốc các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố: (i) chủ động triển khai, thực hiện nhiệm vụ được phân công, lồng ghép các mục tiêu tài chính toàn diện vào các chương trình, kế hoạch 5 năm và hàng năm; (ii) thực hiện thanh toán các khoản chi ngân sách nhà nước và có nguồn gốc ngân sách nhà nước bằng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt cho người hưởng lương, phụ cấp, trợ cấp và người cung cấp hàng hóa, dịch vụ; khuyến khích cá nhân và doanh nghiệp thực hiện thanh toán bằng các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đối với nộp thuế, phí, lệ phí, phạt vi phạm hành chính, thanh toán hóa đơn định kỳ (điện, nước, viễn thông, học phí, viện phí); khuyến khích các doanh nghiệp trả lương cho người lao động và thanh toán hàng hóa, dịch vụ qua tài khoản; (iv) hỗ trợ, khuyến khích hoạt động của các tổ chức, chương trình, dự án tài chính vi mô trên địa bàn; giáo dục, tuyên truyền, phổ biến rộng rãi về tài chính toàn diện.
Sở Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan báo chí của tỉnh, hệ thống thông tin cơ sở tuyên truyền triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia; chỉ đạo Cổng thông tin điện tử tỉnh Khánh Hòa thường xuyên cập nhật các văn bản chỉ đạo của Trung ương và địa phương về triển khai Chiến lược. Các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao hiểu biết tài chính cho cán bộ, người dân và doanh nghiệp, đảm bảo mọi cán bộ, người dân và doanh nghiệp có kiến thức, kỹ năng, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp trong lựa chọn và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính; khuyến khích, hỗ trợ cán bộ, công chức, người lao động tăng cường sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính, thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt trong mua sắm, tiêu dùng, thực hiện thanh toán qua ngân hàng để chi trả dịch vụ công...
Sở Tài chính đã phối hợp với Trường Đại học Tài chính – Kế toán tổ chức 04 lớp bồi dưỡng chuyên sâu về xử lý nghiệp vụ kế toán ngân sách – tài chính các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa với sự tham gia của 418 học viên là kế toán của UBND các xã, phường, thị trấn; Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) Ninh Hòa liên kết với Học viện ngân hàng – Phân viện Phú Yên tổ chức 01 chương trình nâng cao hiểu biết tài chính cho 63 người tại địa bàn xã Ninh Quang và phường Ninh Hiệp (thị xã Ninh Hòa) với nội dung mô hình Savings Game, giáo dục tài chính cá nhân tại nông thôn cho người có thu nhập thấp. Ngoài ra, các TCTD, QTDND trên địa bàn thường xuyên phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội của xã để phổ biến, tuyên truyền các dịch vụ tài chính, ngân hàng cho người dân.
IV. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KHÁNH HÒA
- Giải pháp từ Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, chính quyền địa phương
Đẩy mạnh giáo dục tài chính toàn diện cần có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện, các Bộ, ngành, chính quyền địa phương và sự phối hợp, tham gia tích cực của các sở, ban, ngành, các cơ quan có liên quan và các tổ chức chính trị - xã hội; huy động sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân, nhất là của hệ thống các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính; tranh thủ sự hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm từ các tổ chức quốc tế nhằm hướng mọi nguồn lực trong xã hội đến mục tiêu chung của tài chính toàn diện.
Thực hiện lồng ghép các mục tiêu tài chính toàn diện, các kế hoạch giáo dục tài chính toàn diện vào các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chương trình phát triển nguồn nhân lực 5 năm và hằng năm. Giáo dục tài chính cần hướng đến những đối tượng khác nhau, chú trọng đến người dân vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người lao động nghèo; lồng ghép chương trình phổ cập kiến thức tài chính với các chương trình an sinh xã hội; giúp người dân hiểu được vai trò, lợi ích của các sản phẩm tài chính trong việc cải thiện cuộc sống của các cá nhân, cũng như hộ gia đình, từ đó khuyến khích họ sử dụng nhiều hơn các sản phẩm, dịch vụ tài chính.
Xây dựng một khung chương trình giảng dạy quốc gia về giáo dục tài chính nhằm hình thành năng lực hiểu biết tài chính cơ bản (kiến thức, hành vi, thái độ về tài chính) cho thế hệ trẻ, những người trưởng thành chưa có kiến thức tài chính, những người có nhu cầu sử dụng sản phẩm/dịch vụ tài chính. Thiết lập một chương trình giảng dạy giáo dục tài chính xuyên suốt và liên tục các cấp học với mục tiêu hình thành kiến thức tài chính vững mạnh và có hệ thống, định hình thói quen tốt cho thế hệ trẻ.
Cần xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng tài chính bền vững tạo điều kiện phát triển đa dạng sản phẩm, dịch vụ, kênh phân phối hiện đại. Để làm được điều đó, cần phải nâng cấp hạ tầng công nghệ tương thích với nền tảng khoa học kỹ thuật hiện đại; đồng thời, có chính sách đào tạo nâng cao chất lượng nhân sự có khả năng vận hành và làm chủ hệ điều hành, cơ sở dữ liệu ngày càng phức tạp, cũng như đảm bảo an ninh, an toàn trong quá trình hoạt động.
- Đối với truyền thông giáo dục tài chính
Đa dạng hóa, nâng cao chất lượng truyền thông giáo dục tài chính: phổ biến cho người dân trên địa bàn các chương trình truyền hình của NHNN về giáo dục tài chính toàn diện; nghiên cứu để triển khai các chương trình truyền thông giáo dục tài chính có tính phổ cập thu hút người dân như: gameshow, cuộc thi, truyền thông qua các kênh truyền thông đại chúng, các ấn phẩm, clip hoạt hình…
Tăng cường phối hợp với các cơ quan truyền thông, báo chí thực hiện các chương trình truyền thông giáo dục tài chính có tính sáng tạo, dễ hiểu, dễ tiếp cận, có tính tương tác cao, ứng dụng sức mạnh công nghệ số; phối hợp với các cơ sở giáo dục đào tạo, các tổ chức chính trị, xã hội, các tổ chức hiệp hội, nghề nghiệp (Hội Phụ nữ, Hội Thanh niên…) để triển khai các chương trình phù hợp cho từng nhóm đối tượng; phối hợp với các tổ chức tín dụng để truyền thông một cách trực quan, sinh động về các sản phẩm, dịch vụ của các tổ chức tín dụng.
Tuyên truyền, phân công nhiệm vụ cho các doanh nghiệp viễn thông, cơ quan chức năng đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính để nâng cao kiến thức, kỹ năng sử dụng dịch vụ tài chính cho người dân khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, người nghèo, các đối tượng chính sách...
- Xây dựng cơ sở hạ tầng vững chắc tạo điều kiện cho người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ tài chính
Xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách, tạo lập môi trường thuận lợi hỗ trợ các TCTD phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ ngân hàng, nhất là sản phẩm dịch vụ ngân hàng phi tín dụng. Từ đó, tạo điều kiện người dân và doanh nghiệp, nhất là các đối tượng chính sách tiếp cận dịch vụ ngân hàng một cách bền vững.
Thúc đẩy sự phát triển các kênh phân phối mới dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại như: Ngân hàng điện tử, ngân hàng di động, ngân hàng đại lý để cung ứng dịch vụ/sản phẩm ngân hàng thông qua internet, điện thoại di động, thông qua việc cộng tác với các đại lý bán lẻ phi ngân hàng; xây dựng một hệ thống các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính hoạt động an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm. Trong đó, phát huy vai trò của các tổ chức tài chính vi mô và các TCTD phi ngân hàng, cùng những loại hình định chế tài chính đặc biệt như Ngân hàng Chính sách xã hội, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Quỹ tín dụng nhân dân; quan tâm khuyến khích sự tham gia của các hình thức tổ chức tài chính phi ngân hàng để hỗ trợ cho hoạt động tài chính có phạm vi rộng khắp, đến được với các hộ gia đình, cá nhân ở khu vực nông thôn, vùng xâu, vùng xa.
Tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng về thiết bị di động và internet, tạo nền tảng cho sự phát triển số hóa dịch vụ tài chính ngân hàng nói chung và các công ty fintech nói riêng. Đơn giản hóa các thủ tục hành chính, các chính sách miễn, giảm thuế, khuyến khích thu hút đầu tư trong lĩnh vực fintech.
Đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu xây dựng Luật Giao dịch điện tử thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung Luật Giao dịch điện tử năm 2005 để tạo cơ sở pháp lý cho các Bộ, ngành hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan, giúp đẩy mạnh số hóa, ứng dụng kỹ thuật số, tạo môi trường giao dịch thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp qua kênh số, phương thức điện tử.
- Giải pháp dành cho các Tổ chức tín dụng
Nâng cao trách nhiệm xã hội về đào tạo, nâng cao trình độ dân trí về sử dụng các công cụ tài chính, sử dụng vốn cho khách hàng, coi việc đào tạo, huấn luyện về tài chính, tín dụng là giải pháp minh bạch về tài chính - tránh tình trạng khách hàng không hiểu rõ về dịch vụ đang sử dụng hoặc người đi vay không đọc, không hiểu các nội dung, điều khoản trong hợp đồng tín dụng mà vẫn ký khi vay vốn.
Xây dựng và triển khai các chương trình nhằm cung cấp thông tin cho người dân hiểu rõ về lợi ích, chi phí, rủi ro cùng phương thức quản lý và sử dụng hiệu quả các sản phẩm, dịch vụ tài chính; công khai quy trình xử lý khiếu nại, tranh chấp cho tất cả các đối tượng khách hàng sử dụng dịch vụ. Minh bạch hóa cơ cấu phí và các loại phí dịch vụ đối với người tiêu dùng tài chính.
Đẩy mạnh cải cách hành chính, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có thủ tục đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Đổi mới, chuẩn hóa quy trình giao dịch, giảm thiểu hồ sơ thủ tục theo hướng một cửa, tiết giảm chi phí, thời gian giao dịch,… tạo điều kiện thuận lợi nhất cho khách hàng tiếp cận và sử dụng dịch vụ ngân hàng.
Đẩy mạnh hoạt động dịch vụ tư vấn về tài chính, tín dụng nhằm hỗ trợ người dân trong việc xây dựng phương án kinh doanh hiệu quả, bền vững. Làm tốt công tác chăm sóc khách hàng, kịp thời hỗ trợ giải quyết các sự cố, yêu cầu tra soát, khiếu nại của khách hàng.
Chủ động phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở trong quá trình cung ứng dịch vụ. Tăng cường hoạt động tiếp thị, đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, quảng bá sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đến đông đảo người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.
Nâng cao trình độ và nghiệp vụ, đạo đức, tác phong nghề nghiệp cho đội ngũ nhân viên ngân hàng, tạo ấn tượng tốt cho khách hàng thông qua sự chuyên nghiệp trong tác phong, sự thân thiện trong tiếp xúc cùng với kỹ năng tư vấn hiệu quả./.
Nguyễn Hoài Chiểu,
Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Khánh Hòa
DANH MỤC
Thống kê truy cập
- Đang truy cập39
- Máy chủ tìm kiếm1
- Khách viếng thăm38
- Hôm nay4,667
- Tháng hiện tại116,581
- Tổng lượt truy cập997,337
